Pequeñas noticias: juni

Foto: Leandro Fernández / Sin Retorno (https://www.facebook.com/sinretornofm)

Het was een woelige maand juni in Latijns-Amerika. En niet alleen door toedoen van orkaan Carlos aan de Mexicaanse westkust. De staatshoofden vertoefden dan wel in hoge sferen op bezoek bij de Paus op het Vaticaan en tijdens de EU-CELAC-top in Brussel, de Latijns-Amerikaanse bevolking kwam de straat op en liet van zich horen; muchas pequeñas voces haciendo grandes noticias:

Van noord tot zuid eiste de bevolking in Latijns-Amerika afgelopen maand gerechtigheid en inspraak. De Mexicanen gingen naar de stembus, sommigen in de hoop dat het begrip democratie toch nog iets betekent, anderen om de stembussen in brand te steken. In Venezuela kwamen tegenstanders van de regering op de valreep van vorige maand op straat om oppositieleider Leopoldo López te steunen. En in Argentina protesteerden alleen al in Buenos Aires meer dan 200.000 personen tegen gendergeweld.

Protest in Ecuador

Terwijl president Rafael Correa door het Belgische koningspaar met eer werd ontvangen en als zittend voorzitter van de Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische staten (CELAC) op de CELAC-EU-top sprak, was er in Ecuador minder blijdschap. In de straten van Quito was parallel hevig protest tegen wetsvoorstellen die een welstandsherverdeling beogen en onder andere een verhoogde belastingheffing op erfenissen betekenen. Maatregelen die Correa later die maand introk om de rust te bewaren tijdens het bezoek van de Paus tijdens de maand juli. Het protest hield desalniettemin heel de maand aan in verschillende grote steden.

Oude bekenden op straat in Chili

President Michelle Bachelet nam een eredoctoraat in ontvangst aan de KU Leuven voor haar engagement voor gendergelijkheid en sociaal beleid. Tijdens haar toespraak sprak Bachelet over de sociale segregatie in het onderwijssysteem in Chili en de maatregelen die de regering neemt om hier iets aan te veranderen. Ondertussen was er in Chili minder goedkeuring en kwamen heel de maand juni oude bekenden op straat voor het onderwijs. Studenten en leraren eisten meer inspraak in de onderwijshervormingen. Van traditioneel straatprotest en het bezetten van gebouwen tot bodypainting; de protagonisten die sociale strijd in Chili vanaf 2011 weer op de agenda zetten zijn nog niet moe gestreden. Ook in Mexico kwamen leraren op straat tegen de hervorming van het onderwijs die evaluaties van boven af wil invoeren..

Argentinië verenigd tegen gendergeweld

De Argentijnse bevolking had ondertussen ook iets belangrijks te zeggen. Meer dan 200.000 mensen kwamen over politieke scheidingslijnen heen in 70 steden op straat om te protesteren tegen gendergeweld en om effectiever optreden van de overheid te eisen tegen vrouwenmoord. De slogan NiUnaMenos (NietEénMinder) verspreidde zich over de sociale media van Latijns-Amerikanen in heel het continent. Eén dag na de mars kondigde de overheid de oprichting van een secretariaat verbonden aan het departement van Mensenrechten aan om statistieken over gendergeweld te verzamelen.

Foto: Leandro Fernández / Sin Retorno (https://www.facebook.com/sinretornofm)

Nieuwe hoofdrollen in Guatemala en Honduras

In de twee Centraal-Amerikaanse landen Guatemala en Honduras, die de media meestal halen met verhalen over bendegeweld en de daarmee samenhangende emigratie, eiste de bevolking in juni een andere hoofdrol op. De Spaanse krant El País noemde het opvallende gebeuren “een lente van ongenoegen die zou kunnen overslagen op El Salvador”. In Guatemala, waar afgelopen maanden al hevig protest was tegen een corruptieschandaal waardoor vicepresident Roxana Baldetti moest aftreden, heeft het hooggerechtshof nu ook president Pérez Molina in verdenking gesteld voor corruptie. In Honduras waren er schandalen en protest toen president Juan Orlando Hernández illegale financiering tijdens de Presidentsverkiezingscampagne van twee jaar gelelde erkende.

Verkiezingen Mexico

De tussentijdse parlements- en regionale verkiezingen in Mexico verliepen onder grote druk van het geweld waar het land onder gebukt gaat. En van de verdwijning van 43 studenten vorig jaar waarin de politie en een drugskartel de hand zouden hebben. In de Staten Oaxaca, Guerrero en Chiapas verbrandden activisten en familieleden van de studenten meer dan honderd stembussen. Duizenden politiemannen, militairen en mariniers werden ingezet. Ondertussen probeerden de kandidaten stemmen te ronselen met petjes, watertanks, schoolmateriaal en televisies als cadeautjes. De PRI-partij van president Enrique Peña Nieto kwam naar voor als sterkste politieke kracht.

Veranderende relaties tussen Europa en Latijns-Amerika?

De Europese Unie heeft de verplichting een Schengenvisum van de Europese Unie aan te vragen opgeheven voor Colombianen en Peruanen. Ecuador vroeg eerder die maand ook al geen visum meer op te leggen aan zijn burgers om naar Europa te reizen. Dit terwijl de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) een rapport uitbracht dat toonde dat er de afgelopen jaren meer migranten van Europa naar Latijns-Amerika en de Caraïben trokken dan andersom. Veranderende verhoudingen tussen Latijns-Amerika en de EU? Europees President Donald Tusk zei op de CELAC-EU-top alvast dat de uitdaging is een partnerschap op te bouwen “that is symmetrical, balanced and equitable.”.

Maduro tegen de rest

Na het heen en weer gooien van sancties afgelopen maanden zochten de Verenigde Staten en Venzuela in juni weer toenadering tijdens een bijeenkomst van hoge ambtenaren van beide regeringen in Haïti. Maar ondertussen roerde zich in Venezuela niet alleen de eigen bevolking. Zevenentwintig voormalige Latijns-Amerikaanse en Spaanse staatshoofden tekenende de Declaración de Caracas (de Verklaring van Caracas). Ze eisen er de vrijheid van politieke gevangenen, eerlijke en transparante parlementsverkiezingen en de stopzetting van de vervolging van de onafhankelijke media. Opgesloten oppositieleider Leopoldo López zette zijn hongerstaking stop nadat parlementsverkiezingen werden aangekondigd voor 6 december. Een belangrijke aankondiging voor de oppositie, aangezien in de woorden van Lopez, het land “ya tiene fecha para el cambio” (nu een datum heeft voor verandering). De Spaanse ex-premier Felipe González kwam overigens persoonlijk naar Venezuela om de opgesloten oppositieleiders te ontmoeten en te steunen.

Mexicaans ex-president Felipe Calderón mengde zich in de eerste ronde van de Copa Americana tijdens de match Colombia-Venezuela en zo kreeg zelfs op het voetbalveld Maduro er van langs vanuit hoge rangen. Calderón tweette lustig dat het Venezolaanse team vuil voetbalde en dus zeker door president Maduro getraind was. Venezuela kreeg het laatste woord en vierde zijn eerste overwinning op Colombia in de Copa Americana in 99 jaar.

“Vinger in de poep” haalt het Belgische sportjournaal

Hoewel de Copa Americana op niet heel veel aandacht kan rekenen in de Europese pers haalde volgend bericht toch het Belgische sportjournaal: De Chileense verdediger Gonzalo Jara werd geschorst voor 3 matchen nadat hij tijdens de kwartfinale zijn vinger in het achterwerk van de Uruguayaan Edison Cavani stak. Deze provocatie lokte van Cavani een mep uit waardoor de Uruguayaan met een rode kaart van het veld werd gegooid.

Transgenders, vrome presidenten en een vooruitstrevende Paus

In Peru zette een transgenderman met DNA van een vrouw een kind op de wereld. In Mexico legaliseerde het Hooggerechtshof het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht. En in Colombia kunnen personen die van geslacht willen veranderen dit vanaf nu via een eenvoudigere procedure doen zonder zoals voordien een lange reeks testen te ondergaan.

De eerste Latijns-Amerikaanse Paus kiest de culturele kant van het cocablad. De Bolviaanse Minister van cultuur kondigde vol trots aan dat de Paus bij zijn aankomend bezoek aan Bolivia cocathee zou worden aangeboden. Paus Franciscus vroeg zelf specifiek het coca blad te mogen kauwen; zoals traditioneel gedaan wordt als middel tegen de hoogteziekte.

In juli zal Paus Franciscus Ecuador, Bolivia en Paraguay bezoeken, maar afgelopen maand trokken, terwijl morele kwesties beslecht werden op Latijns-Amerikaanse bodem, verschillende Latijns-Amerikaanse presidenten al vroom naar het Vaticaan. President Cristina Fernández van Argentinië bezocht voor de vijfde keer de Argentijnse Paus en zei verlicht te zijn vanbinnen. In Argentina zelf ontstond er polemiek over de ontmoeting van de Paus met de president midden in een verkiezingsjaar. Chileens president Michelle Bachelet besprak met Paus Jorge Mario Bergoglio “het recht op leven”. Vlak ervoor betoogde een groep Chilenen nog tegen de plannen van Bachelet om abortus te legaliseren in het geval van verkrachting, gevaar voor de moeder, en onlevensvatbaarheid van de feutus. Ook in Costa Rica blijft abortus overigens een polemisch onderwerp. Venezolaans President Maduro zei zijn bezoek aan de paus dan weer af om gezondheidsredenen. Vanuit de Venezolaanse oppositie en het Vaticaan klinken stemmen dat niet een keelontsteking, maar het vermijden van een aanmaning van de Paus om politieke gevangenen vrij te laten hiervoor de aanleiding was. Tijdens het bezoek van president Juan Manuel Santos aan het Vaticaan moedigde Paus Franciscus deze aan te blijven werken aan de vrede in Colombia.

Voorzichtige vrede in Colombia

Zo gezegd zo gedaan: op het einde van ronde 37 van de vredesonderhandelingen tussen de Colombiaanse Staat en de FARC is er afgelopen maand beslist een Waarheidscommissie in te stellen die 1 maand na het afronden van de onderhandelingen in Havana in werking zal worden gesteld. Ook: minderjarigen jonger dan vijftienjaar zullen worden vrijgelaten uit de FARC-troepen. Mooie vooruitgang maar wel via het principe twee-stappen-vooruit-één-achteruit: vanuit Colombia sceptische reacties omdat de FARC de vooruitgang aan de onderhandelingstafel ondertussen counterde met een veelheid aan acties met dode militairen, gewonden, bevolking op de vlucht, stroomstoringen en infrastructuur- en milieuschade tot gevolg. De aanval op oliepijplijnen in Temuco in het zuiden van Colombia werd door het Colombiaanse Ministerie van Milieu gezien als de ergste milieuramp in de afgelopen tien jaar. De steun van de FARC aan de milieu-encycliek van de Paus werd aan de onderhandelingszijde van de regering dan ook sterk bekritiseerd. Ook de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties, Antonio Guterres, drukte zijn bezorgdheid uit over recente geweldopflakkeringen in Colombia. De FARC van zijn kant beschuldigt president Santos ervan niet te zijn ingegaan op hun eenzijdige wapenstilstand van december 2014 tot mei 2015. Santos liet, zoals het Latijns-Amerikaanse presidenten in juni betaamt, vanaf de andere kant van de oceaan in Rome, weten dat hij er bij blijft niet op een wapenstilstand in te gaan maar tegelijkertijd alles zal doen om vrede te krijgen in Colombia. Tijdens de EU-CELAC-top kondigde Europees President Donald Tusk aan dat Europa een post-conflict budget zal opzetten voor Colombia.

Ook…

In Colombia vindt het tegenovergestelde plaats van wat in andere landen in Latijns-Amerika en de wereld gebeurt. Terwijl President Rafael Correa in de Belgische krant De Standaard nog verdedigde dat een grondwetswijziging om aan de macht te blijven nodig is “als je kijkt waartegen we moeten vechten”, is in Colombia afgelopen maand de mogelijkheid tot herverkiezing als president in de Grondwet geschrapt. Argentina als país de la carne y el asado eindigde op een beschamende 53^e plaats op de wereldbeker barbecueën. De trotse deelnemers lieten weten dat ze zich niet aan de regels hadden gehouden, maar trouw waren gebleven aan hun traditie. Aan voetbalfans in Chili werd dan weer gevraagd om minder te barbecueën om de smog boven hoofdstad Santiago tijdens de Copa Americana onder controle te houden.

Bekijk in het teken van Wereldvluchtelingendag 20 juni ook even deze fotoreportage over gevluchte Colombiaanse vrouwen. In de Dominicaanse Republiek lopen honderden duizenden migrantenwerkers voornmelijk uit Haïti het risico gedeporteerd te worden. Mexico deporteert ondertussen meer Centraal-Amerikaanse migranten dan de Verenigde Staten. Het aantal Centraal-Amerikaanse kindermigranten opgepakt in Mexico steeg met 50% tijdens de eerste helft van 2015. Volgens InSight Crime suggereert dit hoge niveaus van bendegeweld, armoede en goed gevestigde migratieroutes in de zogenaamde “Noordelijke Driehoek Regio” (Honduras, El Salvador en Guatemala) als drijver van migratie. Donald Trump, Republikeins Presidentskandidaat, zei vanuit de Verenigde Staten dat de Mexicaanse immigranten drugs, delinquentie en verkrachters meebrengen. Reacties bleven niet uit vanuit de politiek, de zakenwereld, de showbizz en ook: piñatas van Trump om hem een mep te verkopen. Ook in Mexico een poging om het wereldrecord van de grootste selfie te breken.

Het tachtigjarig overlijden van Tango-legende Carlos Gardel werd herdacht. In Colombia met het negende Festival Internacional de Tango en honor a Gardel.

En in de Andeslanden werd het Inti Raymi of feest van de zon gevierd:

Samen sterk op straat, handjes schudden in Europa, onderonsjes op het Vaticaan, delegaties in Cuba en Haïti, aanvallen op Twitter en polemiek op het voetbalveld. De Latijns-Amerikaanse bevolking en staatshoofden brachten hun agenda naar voor op verschillende podia, hand in hand met de Paus die overal opdook. De volgende maanden met meer pequeñas noticias zullen uitwijzen hoe verschillende spelers elkaar verder tegenkomen en al dan niet tegemoetkomen.