Vanaf vrijdag 28 augustus is voor alle Netflixgebruikers het eerste seizoen van de nieuwe serie Narcos te zien; over de opkomst en ondergang van Pablo Escobar en de mannen van politie en justitie die in de jaren tachtig en negentig een bloederige oorlog tegen hem uitvochten.
Al in de eerste twee afleveringen van Narcos gebeurt er meer onwaarschijnlijks dan een scriptschrijver ooit zou durven verzinnen. De eerste bolletjesslikkers, grootschalige omkoping van ambtenaren, vliegtuigen vol cocaïne en letterlijk huizen vol bankbiljetten. Leden van de guerrilla die het originele zwaard van bevrijder Simon Bolívar uit een museum in Bogotá stelen, de straten van Miami bezaaid met dode Colombiaanse tieners en een uittocht van eersteklas hoeren uit Bogotá, wanneer het Medellínkartel samenkomt in haar thuisstad. Geen maker van fictie zou het ook hóeven verzinnen, want dit is allemaal echt gebeurd. De nieuwe Netflix-serie Narcos vertelt het waargebeurde verhaal van de opkomst van de grootschalige cocaïnehandel vanuit Zuid-Amerika (Colombia in het bijzonder) naar de Verenigde Staten, de hoofdpersoon in die handel, Pablo Escobar, en de oorlog die vanuit de VS tegen hem gevoerd werd. De serie is geproduceerd en (deels) geregisseerd door de Braziliaanse regisseur José Padilha, bekend van het geruchtmakende Tropa de Elite. De rol van Pablo Escobar wordt door Padilha’s vaste acteur en Braziliaan Wagner Moura gespeeld, wiens fysieke transformatie nogal wat voeten in de aarde had; niet alleen moest hij de nodige kilo’s aankomen, ook moest hij zich het Spaans meester maken en dan nog eens klinken als in Medellín geboren en getogen. Het is een aparte keuze om geen Colombiaan te casten voor de hoofdrol, maar Moura levert – ondanks de hoorbare taalachterstand – knap werk, en speelt de megalomane Escobar met voortdurend ingehouden dreiging.
Veel alle opnames zijn op locatie gemaakt, dat was vanaf het begin een van de wensen van de bedenkers van de serie. Medellín, Bogotá, Miami en de jungle van Peru: overal is op locatie gefilmd om de serie zo geloofwaardig mogelijk te maken. En inderdaad, het geoefende oog zal straten in Bogotá en Medellín herkennen.
Het twijfelachtige imago van Pablo Escobar – wereldwijd gevreesd en berucht, maar naar verluidt in bepaalde Colombiaanse kringen op handen gedragen – is bekend en wordt door de makers voorzichtig aan de kaak gesteld. Was hij echt zo geliefd of hadden bewoners van Medellín in de jaren tachtig geen enkele kans anders te laten blijken? En als hij al populair was bij de sociale onderklasse, wat betekende dat dan over de gevestigde macht? Maar ook de rol van de Amerikaanse Drug Enforcement Administration wordt niet mooier gemaakt dan nodig. De agenten worden getoond in al hun opportunisme en overmoed, en bovendien, verreweg de meeste doden vielen aan Colombiaanse zijde: de gewone burger ving de kogels van alle kanten op. Om een wereldwijd zo groot mogelijk publiek te bereiken en een beeld te schetsen van alle betrokken partijen, wordt deze internationale productie verteld vanuit verschillende perspectieven. Want, zo leggen de makers uit, een verhaal als dit heeft meerdere kanten, en het moge duidelijk zijn: deze geschiedenis kent eigenlijk alleen maar verliezers. De gemene deler: van alle kanten vliegen de stoere woorden, de kogels en de bankbiljetten je om de oren. Dit is geen serie voor mietjes.
Een vergelijking met hedendaagse misdaadseries als The Sopranos en Breaking Bad dient zich aan, maar interessant aan die series was vooral de gehumaniseerde crimineel in de hoofdrol. Ondanks kritiek die daar uiteraard ook op geweest is, maakte de keuze om familiemannen Walter White en Tony Soprano in al hun facetten (falende echtgenoot en vader, psychiatrisch cq. fysiek patiënt, en baas van een moeizame organisatie) te tonen, de series zo baanbrekend. Narcos kiest voor een conventioneler beeld, waarin de slechteriken het weliswaar zwaar te verduren hebben en hun leven zelden een goed einde kent, maar de personages tegelijkertijd vrij eendimensionaal blijven en nergens de sympathie van de kijker weten te winnen. Behalve vergelijkbaar met Amerikaanse misdaadseries, is Narcos vooral schatplichtig aan grote successen in Latijns-Amerika van de afgelopen jaren. Vooral in Colombia zijn tussen 2008 en 2012 (grofweg) verschillende narconovelas (een verbastering van de bekende telenovelas) verschenen die razend populair waren. Binnen een telenovela-structuur (meestal één serie met zes tot tien maanden looptijd) verbeeldden de series het wel en wee van verschillende personages uit de narco-wereld. Zo was er al een serie over Pablo Escobar (El capo), maar ook over het Norte del Valle-cartel (El cartel de los sapos) en over vrouwen in de maffiawereld (Las muñecas de la mafia). In Colombia was enerzijds veel kritiek op de series – ze zouden een romantisch beeld geven van het gangsterleven, jongeren opnieuw verleiden die wereld in te gaan, vooroordelen bevestigen, etc. – maar tegelijkertijd werden ze ontzettend veel bekeken. Ook waren critici van mening dat de series veel vertelden over de Colombiaanse cultuur en maatschappij en dat ze het debat over het gigantische trauma van de drugsoorlogen konden aanzwengelen.
Hoe verhoudt Narcos zich tot zijn Colombiaanse voorgangers? Is er nog ruimte voor zoiets als nationale identiteit waar het publiek zich in kan vinden? Of worden vooral vooroordelen bevestigd die Colombia tegenover de rest van de wereld juist probeert bij te stellen? Een serie over het eigen land en de eigen cultuur is toch iets anders dan een internationaal georiënteerde serie over dezelfde thema’s. Gaan er dan nuances verloren en kan eenzelfde soort discussie worden gestimuleerd? Dat moeten de komende maanden gaan uitwijzen.
Regisseur Padilha wil duidelijk maken dat dit niet het verhaal is van de goeden tegen de slechten, of van heldhaftige DEA-agenten die de wereld behoeden voor het kwaad. Geen van alle machthebbers en wetsuitoefenaars wordt gespaard; corruptie en eigenbelang spelen een enorme rol in de drugsoorlog die door de jaren heen is uitgevochten, zo blijkt ook wel uit de voice-over van DEA-agent Steve Murphy (Boyd Holbrook), die hard en vaak zelfs cynisch is, en meteen al in de eerste aflevering met ons deelt dat goed en kwaad flink door elkaar heen loopt en van duidelijke morele lijnen al net zo min te spreken is. De voice-over wordt zoals vaker in misdaadvertellingen gebruikt om te bemiddelen tussen kijker en crimineel, ingezet om de kijker deelgenoot te maken van een onbekende wereld die voor de gewone sterveling niet bereikbaar is.
Daarnaast wordt de kijker in Narcos via de voice-over ook veel verteld over de politieke context van de gebeurtenissen. Bijvoorbeeld over de reden dat de Amerikaanse regering in de jaren tachtig zo hard ingreep, beslist geen idealistische: er stroomden miljoenen dollars de VS uit en dat kon Reagan en zijn regering niet verkroppen. De serie wil dan ook benadrukken dat de keiharde ‘war on drugs’ weinig succes heeft geoogst. Ontelbare doden, verwoeste steden en kapotgeschoten generaties heeft het opgeleverd. En helaas is er weinig veranderd; de locaties zijn weliswaar anders en de macht is veel meer versplinterd, maar de productie en bestrijding van grootschalige drugshandel kosten nog steeds duizenden doden per jaar. Dit willen de makers dan ook duidelijk maken aan de kijker, wanneer die op een feestje in Europa of de VS een ‘onschuldig’ lijntje coke denkt te snuiven.
In de huidige tijd kan de serie ook gezien worden als een commentaar op de jaren tachtig en diens obsessieve hang naar materialisme, in Reagans Verenigde Staten tot een hoogtepunt gebracht (vandaar dat een drug als cocaïne daar ook zo goed bij paste). In neoliberale samenlevingen (zoals ook Colombia), met afzijdige overheden waarin weinig vertrouwen is, wordt individueel ondernemerschap aangemoedigd, en eigenbelang snel boven nationaal belang gesteld. Bij gebrek aan toekomstperspectief en financiële middelen worden jongeren – ook nu nog – verleid door de wereld van het snelle geld en aangesproken op een zucht naar materiële rijkdom. Maar er is wel degelijk iets veranderd ten opzichte van toen; de wereldwijde trend richting bewuster en minder materialistisch leven kent ook zeker in Latijns-Amerika gehoor, en zou wel eens kunnen bijdragen aan de discussie rondom de serie Narcos.
De breed opgezette vertelling die elk publiek meent te moeten bekoren mist een duidelijke focus en veel van de personages hadden verder uitgediept mogen worden. En toch, de combinatie van het fascinerende gangsterbestaan, harde actie en politiek en maatschappelijk commentaar, maakt Narcos het kijken waard – en stemt zo hopelijk ook nog af en toe tot nadenken.
reageren