Migratieverhalen verfilmd

Elk continent heeft zo haar eigen vele gezichten van migratie. In Latijns-Amerika zijn van oudsher vele stromen migranten geweest die het continent doorkruisten. Van noord naar zuid en van oost naar west. Slechts de grens over naar een buurland of vele landen door om uiteindelijk in de beloofde Verenigde Staten te komen. De verschillende verhalen van migrerend Latijns-Amerika zijn de afgelopen jaren gevangen in vele bijzondere speelfilms en documentaires. Onderstaand overzicht geeft een eerste indruk van films over dit thema en is zeker niet compleet.  

Aquí y allá (Antonio Méndez Esparza, 2012)

Jonge vader Pedro is in het Mexicaanse Aquí y allá (‘Hier en daar’) een terugkerende remigrant die net als velen met hem zijn geluk probeerde te beproeven boven de grens. De film begint als hij na een paar jaar thuiskomt bij vrouw en twee dochters, die laatsten geen jonge meisjes meer maar puberende tieners. Zijn vrouw heeft hem gemist maar staat ook argwanend tegenover zijn lange afwezigheid en Pedro zelf merkt dat hij met zijn toekomstplannen nog net zo weinig kan aanvangen als vóór vertrek.

Norteado (Rigoberto Perezcano, 2009) 

Verschillende keren probeert de Mexicaanse Andrés de grens over te komen, en verschillende keren eindigt hij in een detentiecentrum aan de andere kant van de muro de la tortilla (de ‘tortilla-muur’, zoals de grensmuur ook wel genoemd wordt), waar de beambten nors zijn en portretten van George Bush jr. en Arnold Schwarzenegger vanuit de verder kale muur smalend toekijken op de illegalen.

El abrazo partido (Daniel Burman, 2004)

De joods-Argentijnse Ariel slijt z’n dagen in zijn moeders lingeriezaak maar eigenlijk wil hij naar Europa, op zoek naar zijn Poolse wortels. Want Ariel zit in een identiteitscrisis en dus zijn alle wortels goed. Losgerukt van zijn eigen achtergrond toen zijn vader vijfentwintig jaar geleden naar Israël vertrok, wordt hij steeds nieuwsgieriger naar wie hij is en waar hij naar toe moet. 

La jaula de oro (Diego Quemada-Díez, 2014)

De van oorsprong Spaanse maar ook in de VS zijn de Amerikaanse droom nagejaagd en daarna naar Mexico verhuisde regisseur Quemada-Díez hoorde honderden verhalen van jonge migranten die de gevaarlijke oversteek naar de VS maken aan, en bundelde die tot drie geschiedenissen, verteld door drie tieners die van Guatemala de reis naar Los Angeles willen maken. Deze karakters schitteren in La jaula de oro (‘de gouden kooi’), een documentaireachtige speelfilm die de anders zo anonieme migranten een gezicht en een eerbetoon geeft.

Nada (Juan Carlos Cremata, 2001)

De jonge Carla Perez, wiens ouders zijn vertrokken naar Miami, werkt in een postkantoor in Havana en herschrijft brieven die ze binnenkrijgt zodanig dat de ontvangers mooiere en smuïger verhalen zullen lezen. Haar ouders hebben haar opgegeven voor de ‘green card’-loterij in de VS en onverwachts wordt Carla uitgekozen en uitgenodigd op gesprek te komen bij de immigratiedienst. Nu moet ze kiezen tussen een nieuw -door haar ouders gepland- leven overzees of haar eigen leven op Cuba tussen haar landgenoten.  

Un día sin Mexicanos (Sergio Aurau, 2004)

In deze komische apocalyptische film verdwijnen op een dag alle Mexicanen uit heel California. De hele staat stort in elkaar, mensen hebben geen eten meer, de grensbewaking is zijn werk kwijt, de kinderen moeten het zonder hun nanny doen en de vrouwen zonder hulp in de huishouding. 

Sin nombre (Cary Joji Fukunaga, 2009)

De tiener Sayra woont in Honduras en verlangt naar een goede toekomst. Een reünie met haar vader geeft haar een kans haar droom waar te maken; ze kan mee naar Mexico en vervolgens naar de Verenigde Staten, waar haar vader een nieuw gezin heeft. Ondertussen volgt de film Casper in Mexico, die lid is van de Mara Salvatrucha. Met Sin Nombre wil Fukunaga de kijker een blik geven in het bendeleven, maar daarnaast ook in het leven van migranten, die proberen Amerika binnen te komen om een nieuw leven op te bouwen.

Bolivia (Adrián Caetano, 2001)

Deze film speelt zich af in de lagere milieus van de wijk Villa Crespo in Buenos Aires, en volgt de Boliviaanse Freddy, die werkloos is geworden en naar Argentinië is getrokken in de hoop op een beter bestaan. Hij hoopt genoeg geld te kunnen verdienen om uiteindelijk weer terug te kunnen naar zijn familie. 

Entre Nos (Gloria La Morte, Paola Mendoza, 2009)

Heel snel nadat de Colombiaanse Mariana met haar twee kinderen naar Queens, New York is gereisd om zich met haar man herenigen, wordt haar leven helemaal op zijn kop gezet, wanneer haar man haar verlaat. Zij moet alleen in een nieuwe stad haar weg zien te vinden en zoekt wanhopig naar werk en manieren om haar leven en dat van haar kinderen vorm te geven. 

Which way home (Rebeca Cammisa, 2009)

Niet alleen mannen uit Midden-Amerika en Mexico proberen illegaal naar de Verenigde Staten te komen. Vijf procent van de grote groep economische vluchtelingen bestaat uit kinderen jonger dan zestien jaar. Elke dag klimmen honderden kinderen op de goederentreinen die vanuit het zuiden van Mexico naar de VS rijden. Op hun reis worden ze beroofd, soms verkracht of vallen ze tijdens het slapen van de trein. Wie de barre tocht overleeft, moet het zwaarbewaakte grensgebied tussen Mexico en de VS nog zien over te steken. Which Way Home volgt verschillende groepjes kinderen op hun lange tocht.

Paraíso Travel (Simon Brand, 2009)

Twee jonge Colombianen, Reina en Marlon worden verliefde en maken de illegale oversteek naar de Verenigde Staten. Bij aankomst in New York raken ze elkaar kwijt en Marlon vertelt het uitgebreide verhaal van hun vlucht in een lange flash-back. 

Terra estrangeira (Walter Salles, 1996)

Na de dood van zijn moeder besluit de jonge Braziliaan Paco zijn land te verlaten en op zoek te gaan naar het land van zijn moeder. In Portugal vindt hij de liefde maar ook het gevaar van het leven. Film van de toen nog onbekende Walter Salles.  

Los que se quedan (Carlos Hagerman, 2008)

Meestal richten de films over migratie zich op de reizen en vluchten die migranten maken, of hun nieuwe leven in het beloofde land, terwijl de documentaire Los que se quedan de families verbeeldt die achterblijven in Mexico.