Los belgicanos

Standbeeld van Julio Cortázar in Elsene - Foto: Waldo Pérez Cino

Het literair tijdschrift Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift wijdt zijn jongste nummer aan Latijns-Amerikaanse schrijvers die een speciale band hebben met België. Het land wordt bekeken door de ogen van maar liefst zeventien ‘belgicanos’: Roberto Bolaño, Juan Gabriel Vásquez, Alan Pauls, Alejo Carpentier, Julio Ramón Ribeyro, Álvaro Mutis, Manuel Bandeira, Rodolfo Alonso, Marco Antonio Campos, Habacuc Antonio De Rosario, Julián Veraza, Gerardo Salinas, Anamaria McCarthy, Waldo Pérez Cino, Víctor Manuel Cárdenas, Claudia Hernández en Silvia Molina. Er is aandacht voor poëzie, proza, interview, essay en fotografie. Gierik kon rekenen op de medewerking van essayisten en vertalers Stefaan van den Bremt, Guy Posson, Ilse Logie, Patrick Collard, Philippe Humblé, Jordi De Beule, Kirsten Fivez, Nanne Timmer, Thomas Baeckens, Willem Bruyndonx en Jasper Vervaeke.

Bij wijze van voorsmaakje kan u hier het voorwoord lezen:

Woord vooraf / Los belgicanos

“Had ik kunnen kiezen, dan was ik nu waarschijnlijk een Belgische landheer, zo’n verstokte vrijgezel met een stalen gezondheid die Brusselse bordelen (waar de mooiste vrouwen van Europa te vinden zijn) frequenteert, detectives leest en een van generatie op generatie vergaarde rijkdom met gezond verstand over de balk gooit”. Het citaat van de Chileen Roberto Bolaño is een goed voorbeeld van het idee – het cliché – dat ten grondslag ligt aan dit themanummer: niets boven de onbevangen blik van de buitenstaander om ons te wijzen op wie we zijn en wat we hebben; wie te dicht op de feiten zit, loopt het risico bijziend te worden. Daarom liet Gierik een zwerm Latijns-Amerikanen hun arendsblik over ons land werpen. Zij zijn de belgicanos en belgicanas, de Latijns-Amerikanen die een speciale band hebben met België.

De belgicano por excelencia is de grote Argentijnse schrijver Julio Cortázar (1914-1984). Hij werd geboren in de Louis Lepoutrelaan 116 in Elsene, maar het gezin Cortázar verhuisde via enkele tussenstops al snel terug naar Argentinië. In Cortázars werk zijn dan ook maar weinig sporen te vinden van zijn prille kindertijd in Brussel. Omgekeerd staat er sinds 2005 wel een standbeeld van Cortázar in Elsene, tegenover zijn geboortehuis. Ook ontlenen we de titel van dit themanummer aan Cortázar: naar verluidt werd hij door zijn klasgenoten in Argentinië ‘el belgicano’ genoemd, omwille van het rare, Franse accent waarmee hij Spaans sprak.

In deze Gierik bekijken we België dus door een Latijns-Amerikaanse bril, een oogpunt dat ons er tegelijkertijd toe verplicht ons beeld van de observatoren bij te stellen: deze Latijns-Amerikaanse auteurs zullen het niet hebben over dictators, drughandelaars, eldorado of exotische vrouwen die met de lakens ten hemel stijgen. Ze zullen niet eens vertellen over schijnbaar toevallige ontmoetingen op de Pont des Arts. Nee, hun gedichten bezingen benevelde kanalen en miezerige parken, en hun verhalen spelen zich af in mysterieuze begijnhoven en worden bevolkt door Mortselse schonen, Ardense jagers en Oostendse schilders.

Vooraleer we echt ergens neerstrijken, doen we aan de hand van twee gedichten en essays enkele eerste indrukken op. Met de gedichten van Manuel Bandeira en Rodolfo Alonso vliegen we in vogelvlucht over het land. Meer impressies krijgen we van Alejo Carpentier en Álvaro Mutis. Hun relatie met België wordt ons toegelicht door respectievelijk Patrick Collard en Jordi De Beule. Terwijl Collard ons onder andere verklapt dat Carpentier een zwak had voor de geuze lambiek, mijmert De Beule een eindje weg met Mutis’ belgofiele personage Maqroll el Gaviero. Een van diens dwaaltochten eindigt zowaar in een pannenkoekenhuis in Oostende.

En dat brengt ons onvermijdelijk bij James Ensor. De virtuoze schilder trok de aandacht van de Mexicaanse dichter Marco Antonio Campos. In zijn verhaal ‘James Ensor in het Palacio Nacional’ laat Campos Ensor een magistrale karikatuur maken van het Mexicaanse establishment. De tekst werd vakkundig vertaald en van de nodige voetnoten voorzien door Stefaan van den Bremt. Campos’ prozagedicht ‘In de straat van de antiquairs’ (de Kloosterstraat!) is de eerste van een reeks Antwerps getinte teksten.

“Gisteren overviel me een sombere gedachte: misschien komen sommige kussen te laat”. Over het ‘wonderlijke meisje op de fiets’, op wie deze melancholische woorden betrekking hebben, komen we meer te weten in de door Guy Posson vertaalde fragmenten uit het Antwerps dagboek van Julio Ramón Ribeyro. Vervolgens maken we kennis met vier hedendaagse schrijvers die allemaal iets hebben met de Scheldestad: Julián Veraza reconstrueert zijn vaders omweg naar Antwerpen, Habacuc Antonio De Rosario vertelt ons over een kafkaiaanse metamorfose op de Groenplaats, Gerardo Salinas bekijkt de stad door de ogen van legale en illegale immigranten, en Waldo Pérez Cino zet een boom op over Roberto Bolaño’s cryptische roman Amberes.

Met Pérez Cino’s uiteenzetting sluiten we het Antwerpse deel af en openen we tegelijkertijd een hoofdstuk Bolaño. Ilse Logie haalt herinneringen op aan haar ontmoeting met de schrijver in Brussel in 2001. Zoals we kunnen lezen in de exclusieve integrale versie van het interview, schuwde Bolaño ook toen de straffe uitspraken geenszins. “Ik wil helemaal geen Chileens auteur zijn”, luidt een van zijn even scherpe als lucide quotes. Geen probleem, wij willen hem met plezier postuum naturaliseren. Dat hij alleszins veel aanspraak had kunnen maken op een Belgisch paspoort, toont Thomas Baeckens ons aan. Als een wilde detective volgt Baeckens de sporen van B, het hoofdpersonage uit Bolaño’s verhaal ‘Vagebond in Frankrijk en België’, en die brengen hem tot ver in Wallonië, meer bepaald in het Henegouwse Masnuy-Saint-Jean.

Ook Alan Pauls houdt halt op een onverwachte plek. De verteller van zijn verhaal verkent het nachtleven in de Brusselse rand en belandt in de Opwijkse Nijdrop. Víctor Manuel Cárdenas’ gedicht ‘De pijnboom van Stefaan en Solange’ plaatst ons dan weer midden tussen de hoge bomen van het Zoniënwoud. En met de gedichten van Claudia Hernández zitten we pal in de hoofdstad, al wijdt ze ook enkele verzen aan de meest geprezen en gehoonde hedendaagse Belgische kunstenaar: Antwerpenaar en trouwe Gierikabonnee Jan Fabre.

De eerste pagina’s van Silvia Molina’s roman En silencio, la lluvia dompelen ons onder in de mystieke sfeer van het Leuvense begijnhof. En tot slot brengt het lange verhaal ‘De huisgenoot’ van Juan Gabriel Vásquez ons tot diep in de Ardense bossen. “Ik heb jullie weinig te vertellen, heren, want jullie kennen de regels. Geen geweer, enkel karabijn. Er wordt niet geschoten binnen de omheining noch op de rotsen. Het eerste everzwijn, reeën, wijfjes en herten zijn verboden”. Als die jachtpartij maar goed afloopt…

Maar zoals gewoonlijk heeft Gierik ook dit keer weer aandacht voor andere kunstvormen. Tussen de teksten door kan u genieten van de foto’s van Anamaria McCarthy en Waldo Pérez Cino. Kortom: met deze Gierik belgicano gaan we verder op de ingeslagen weg en bevestigen we datgene wat we in ons Russisch winternummer al onderstreepten: meer dan ooit wil Gierik mensen verenigen, bruggen bouwen tussen verschillende culturen, kunsten, gemeenschappen én generaties. In dit nummer geldt dit laatste overigens zowel voor de schrijvers als voor de vertalers en essayisten: ervaren hispanisten Philippe Humblé, Patrick Collard, Stefaan van den Bremt, Guy Posson en Ilse Logie staan hier zij aan zij met aanstormende talenten Jordi De Beule, Kirsten Fivez, Willem Bruyndonx, Nanne Timmer, Thomas Baeckens en Kim Huyge. Wie weet kunnen zij allen u er wel van overtuigen dat, net zoals een van de beste Latijns-Amerikaanse romans door een Poolse zeeman in het Engels geschreven werd, het beste Belgische gedicht of verhaal misschien wel van Latijns-Amerikaanse makelij is…

U kan Gierik integraal lezen op www.gierik-nvt.be. Exemplaren kan u aanvragen via de contactpagina van de website of kopen in de volgende boekhandels:

Antwerpen:

Dierckxsens-Avermaete, Melkmarkt 17
Standaard Boekhandel, Huidevettersstraat 1-3
De Groene Waterman, Wolstraat 7 (2 Gieriksterren)
IMS Stadsfeestzaal, Meir

Gent:

Boekhandel Limerick, Kon. Elisabethlaan 142
Poëziecentrum, Vrijdagmarkt 36
Nieuwscentrum Walry, Zwijnaardsesteenweg 6

Brugge:

Boekhandel De Reyghere, Markt 12 (2 Gieriksterren)
Boekhandel De Reyghere, Moerkerksesteenweg 186

Hasselt:

Markies van Carrabas, Minderbroederstraat 9-11

Kortrijk:

Boekhandel Theoria, O.L. Vrouwestraat 22

Roeselare:

Boekhandel Hernieuwen, Noordstraat 100

Sint-Niklaas:

Boekhandel ‘t Oneindige Verhaal, Nieuwstraat 17

Tienen:

Boekhandel Plato, Peperstraat 22

De Gierik belgicano wordt feestelijk voorgesteld op de MAFfe vrijdag in de Arenbergschouwburg in Antwerpen op 12 april 2013. Op het programma staat onder andere een performance van Jordi De Beule. Gierik zal er het podium delen met de Colombiaanse danser Mauricio Ramírez en met de Rebelse Ritmes van Matthijs de Ridder, Tom Van Bauwel en Ben Sluijs. Achteraf halen DJ’s Pérez & Prado hun mambo- en salsaplaatjes boven. Allen daarheen! Alle actuele info daaromtrent vindt u op www.mestizoartsfestival.be.