El Incendio: wat als liefde beklemmend wordt?

De Argentijnse film El incendio (The Fire, 2015) van regisseur Juan Schnitman, is het 24-uur durende verhaal van een liefde die constant tussen het gepassioneerde en het destructieve balanceert.

Lucía en Marcelo zijn dertig en wonen samen in Buenos Aires. Ze hebben geld gespaard en willen daarmee een huis kopen. Geheel volgens Argentijnse traditie (als gevolg van de financiële crises van het land) moet het huis contant worden betaald, waarvoor ze honderdduizend dollar uit de bank halen. Maar dan stelt de verkoper de contracttekening en transactie uit naar de volgende dag. Het stel moet honderdduizend dollar mee naar huis nemen, en probeert door te gaan met de dag alsof er niets aan de hand is. “Este es un dia como cualquier otro” (dit is een dag als ieder ander), zegt Marcelo, maar niets blijkt minder waar. De spanning die het geld thuis veroorzaakt maakt de scheuren in hun relatie erg zichtbaar, en plotseling, net voor ze het nieuwe huis kopen, staat hun relatie op het punt in te storten.

El incendio is een zeer sterke film, voor een deel door de waanzinnige acteerprestatie van de hoofdrolspelers Juan Barberini en Pilar Gamboa, die een magnetisme met elkaar weten op te bouwen, waar werkelijk geen speld tussen te krijgen is; als Marcelo en Lucía samen zijn kan snel vuur ontstaan. Vanaf het eerste shot is de spanning tussen de hoofdrolspelers duidelijk merkbaar, ze zijn speels met elkaar maar uiten daarbij net iets meer agressie dan je normaal zou vinden. De omgang tussen hen is bijna aandoenlijk: ze willen elkaar graag pleasen maar lijken niet zo goed te weten hoe, alsof ze op de tenen lopen, bang om een gevaarlijk monster te ontwaken. Het geld waar ze noodgedwongen mee naar hun oude huis moeten terugkeren zonder het nieuwe huis te hebben gekocht, bevat een symboliek van vastzitten, en is de trigger die de spanning uiteindelijk doet barsten.

Maracelo en Lucía wantrouwen en gooien met verwijten over en weer en lijken elkaar alleen maar te kunnen kwetsen. De liefde tussen beiden is duidelijk en dat maakt de manier waarop ze elkaar steeds niet kunnen vinden des te pijnlijker. Ze houden informatie achter, misschien omdat ze elkaar niet volledig vertrouwen, misschien om een bepaalde controle in handen te kunnen houden. Dit gebrek aan vertrouwen, enerzijds gevoed door een minderwaardigheisgevoelens van Marcelo ten opzichte van Lucía’s welgestelde familie, anderzijds door de angst die Lucía voelt voor Marcelo’s gewelddadige trekjes, neemt in deze 24 uur extreem beklemmende en bijna paranoïde vormen aan. Typerend voor deze spanning is een scene waarin Lucia onder invloed van drugs vanuit de badkamer Marcelo in de keuken hoort rommelen. Ze hoort dat hij geïrriteerd in de besteklade rommelt en lijkt te denken: “hij zoekt een mes om mij wat aan te doen”. 

In El incendio zit alles vol agressie, zelfs seks heeft een lading van dominantie en schaamte; ze willen elkaar pijn doen. Hun liefde is opgegaan in de brand van de realiteit en alleen de assen van verwijt zijn nog overgebleven. Verrassend aan dit machtsspel is dat de film niet conformeert aan een ‘traditioneel’ model waarbij de man de agressieve macho is die macht volledig in handen houdt. Beiden, Marcelo en Lucía zijn prima in staat de macht te grijpen en elkaar daarmee te pijnigen. De net niet fatale spanning is intiem en claustrofobisch, en op momenten niet aan te zien: constant heb je het gevoel geen idee te hebben waar de film naartoe gaat, waar en wanneer en waardoor de hel los gaat barsten. Dit is een zeer sterk element in de film.

Door critici wordt El incendio ook wel de Argentijnse Blue Valentine genoemd, maar de vergelijking is slechts ten dele terecht. In Blue Valentine wordt een transversale lijn tussen verleden en heden getrokken, waarmee de kijker iets van de voorgeschiedenis van Dean en Cindy (het koppel uit Blue Valentine) leert. In vergelijking hiermee is wat we over het verleden en context van Marcelo’s en Lucía’s relatie te weten komen erg minimaal. Bovendien is contact met de buitenwereld in de film geminimaliseerd tot enkele korte ontmoetingen, waar weinig informatie wordt weggegeven; we komen te weten dat ze werken onder extreem stressvolle situaties, van elkaar hielden of houden en vrienden hebben die ook een weinig hoge dunk hebben van liefde, of van wat ware liefde zou moeten zijn. In Blue Valentine ben je zoveel te weten gekomen dat je geneigd bent je diagnose te stellen: liefde is verdoemd te mislukken, terwijl je in El indencio juist door hoe weinig je weet, helemaal niet zo zeker bent, maar tot het laatste moment blijft hopen dat het goed komt.

El incendio is een liefdesverhaal in zijn meest kwetsbare vorm, een imperfecte maar intense liefde van twee onzekere personen die van elkaar houden maar elkaar ergens onderweg kwijtraakten en nu moeite hebben elkaar weer te vinden. Op een bepaald moment stelt Lucía de vraag waar de kijker ook mee in zijn maag zit: waarom nog samen zijn? Een vraag die de regisseur via de relatie van Lucía en Marcelo aan een hele door conformisme en routine opgezogen generatie zou kunnen stellen, een kritische vraag over conventionele liefde. Bovendien is El incendio een kritische blik op de manier waarop de Argentijnse samenleving, als gevolg van een historische context  (lees o.a. burgeroorlogen en dictatoriale regimes) geweld is gaan internaliseren en daar de norm van heeft gemaakt. In interacties binnen de film, niet alleen tussen Marcelo en Lucía, speelt agressie (zichtbaar of verdrongen) een hoofdrol en men lijkt daar helemaal niet van op te kijken, ze zijn laconiek, het is normaal. Wanneer en waarom we agressie normaal zijn gaan vinden, is een subtielere maar niet minder belangrijke vraag die de film lijkt te stellen. El incendio is zeker de moeite om te kijken, maar bereid je voor op negentig minuten onophoudelijke spanning.

El incendio draait deze week op World Cinema Amsterdam. Kijk hier voor meer recensies van films op World Cinema Amsterdam.