Después de Lucia: onmacht en onrecht in Mexico

De Mexicaanse film Después de Lucia is een confronterend drama over pesterij op een middelbare school dat nog lang nadreunt. Regisseur Michel Franco laat in zijn derde speelfilm geen enkel lichtpuntje aan het einde van de tunnel schijnen. Pesten heeft in deze huiveringwekkende gitzwarte film verregaande consequenties voor personages en kijkers.  

Net als in andere verhalen over pesten gaat Después de Lucía over een jong, mooi maar stil meisje, een nieuweling op school die de fout begaat zichzelf in een kwetsbare positie te zetten ten opzichte van haar klasgenoten. Deze Alejandra is met haar vader nieuw in Mexico-stad komen wonen, nadat haar moeder – Lucia uit de titel – bij een auto-ongeluk om het leven is gekomen. Vader en dochter proberen hun leven op te pakken maar zijn getraumatiseerd en kunnen hun rouw bij elkaar niet kwijt.   

De film beeldt de tragische onzichtbaarheid van het pesten af; soms kan het recht onder onze neus gebeuren zonder dat we het doorhebben. Door het afstandelijke camerawerk en goede acteerwerk (vooral van nieuwkomer Tessa Ía González) komt de film akelig dichtbij. Een studie naar agressie, noemt Franco het zelf, en hij zet met Después de Lucia een meesterwerk in subtiliteit neer.  Want hoewel wat we zien ons op een bijna ondragelijke manier met het pesten  confronteert, laat wat we  níet zien de kijker onbestemd achter: gaat dit verhaal wel echt over het pesten? Waarom doet Alejandra niets om zich weerbaarder te maken? Waarom vertelt ze niets?

In een poging dit te ontrafelen, is het belangrijk de Mexicaanse symboliek te zien waar de film vol mee zit. De vrouw als maagd Guadelupe, patroonheilige en beschermer van Mexico, de man als incapabel pijn te incasseren en de Mexicaanse staat (of eerder de afwezigheid ervan) als bron van (on)gerechtigheid. Lucia, Alejandra’s moeder (de vrouw als maagdelijke symbiose die alles samenbrengt en in evenwicht houdt) is dood en zonder haar raakt het gezin ontwricht en uit evenwicht. De vader (als vluchtig mannelijk figuur die confrontatie en pijn uit de weg gaat) wil vluchten uit de pijn en besluit daarom te verhuizen. Dochter Alejandra ziet haar moeder wegvallen en probeert de leegte weg te nemen door haar rol in te nemen en zelf een interpretatie van het vrouwelijke Guadalupesymbool te worden. Daarbij speelt het vermogen om in stilte pijn te incasseren (het martelaarschap) een grote rol. De beslissing om haar maagdelijkheid weg te laten nemen door een jongen heeft dan ook zware consequenties, die ze besluit te dragen zonder daarover haar beklag te doen. Deze boetedoening is belangrijk in haar rol als de Guadelupe, die Alejandra dan ook vol overtuiging aanneemt en daarmee koste wat het kost  haar vader in bescherming probeert te nemen om zo het evenwicht te bewaren.

De vader is onvermogend pijn aan te gaan en vlucht op elke mogelijke manier. Tegelijkertijd verbeeldt hij de rol van de staat – afwezig en willekeurig – wanneer hij bij de verdwijning van zijn dochter een hopeloze zoektocht op zich neemt, en ook wanneer hij in wanhoop besluit dat het oeroude ojo por ojo, diente por diente (oog om oog…) de beste manier is om zijn pijn te compenseren. De gelatenheid van Alejandra en haar vader en de passiviteit van haar klasgenoten kun je zien in het licht van de Mexicaanse situatie, waarin de burger is lamgeslagen door het alledaagse geweld. Verzet is allesbehalve vanzelfsprekend geworden, totdat de wanhoop mensen tot het uiterste drijft.

Enige duiding maakt het zien van deze beklemmende film misschien wat draaglijker. Indrukwekkend is verder Tessa Ía in de rol van Alejandra, die met haar ingetogen acteren de hele zaal meesleept in haar lijden. Ondanks de onmacht en het onbegrip dat je als kijker op momenten zult voelen is de film daarom het kijken zeker waard.