Argentijnse plattelandshel op laatste dag LAFF

Zondag, de laatste dag van het festival, stond helemaal in het teken van winnaars: jurywinnaars, publiekswinnaars, favorieten van filmcritici en Latijns-Amerikaspecialisten.

In het vierde en laatste deel van de LAFF/Cedla Film Course besprak Ouweneel één van zijn favoriete films en winnaar van de Latin Angel Jury Award 2008: La Rabia. De filmcursus die op het Cedla gegeven wordt – in het kader waarvan op het LAFF vier films met bijgaand minicollege vertoond zijn – heeft een algehele focus op de post-liberale samenleving in Latijns-Amerika en La Rabia kijkt op een heel eigen manier terug op het Argentijnse (recente) verleden.

La Rabia laat op zeer indringende wijze het leven zien op de Argentijnse pampa, waar de jonge Nati woont met haar ouders die, gevangen in een ongelukkig huwelijk, geen grip hebben op elkaar en op hun stomme dochter. Nati praat namelijk niet, maar hoort en ziet wel degelijk alles wat om haar heen gebeurt. En dat is weinig gezelligs. De meeste contacten heeft het gezin met de buren, een alleenstaande vader met zijn tienerzoon. Hij is de enige met wie Nati op gelijk niveau kan omgaan, zonder spanning of dreiging. De film ademt agressie: de dieren, de kinderen; de volwassenen en zelfs de natuurlijke elementen zijn hard en agressief. Nati weet zich te uiten via een oorverdovend krijsen en het tekenen van expliciete beeltenissen, gebaseerd op (veel te) enge verhalen die haar vader vertelt en scènes waarvan ze getuige is die voor geen enkele minderjarige geschikt zijn.

Dat deze film een heleboel vertelt over Argentinië, en vooral over het terugkijken op de gruwelijke geschiedenis die zich in het land ten tijden van de dictatuur heeft afgespeeld, is duidelijk. Wat precies, dat wist Ouweneel het publiek haarfijn uit te leggen. Regisseuse Albertina Carri is een van de velen kinderen van vermiste ouders in Argentinië. De fascistische aanpak van het regime in de jaren zeventig en tachtig volgde namelijk een ideaal waarin geen ruimte was voor al wat ‘links’ was. Daarom werd van zwangere stellen die verdacht werden van linkse sentimenten, de baby afgepakt en aan een geschikt rechtschapen en katholiek gezin gegeven. De ouders ‘verdwenen’ simpelweg en de kinderen wisten vaak niets van hun oorspronkelijke achtergrond. De bekende ‘dwaze moeders’ van Argentinië eisten gerechtigheid over hun verdwenen kinderen en gestolen kleinkinderen, en hebben in Argentinië veel teweeg gebracht bij de vervolging van militairen die actief waren in het regime. Hierbij hebben films die het onderwerp centraal stellen een grote rol gespeeld, en dat zijn er nogal wat – denk aan titels als Kamchatka, Andrés no quiere dormir la siesta, Garage Olimpo, El secreto de sus ojos.

Een problematisch aspect aan de verwerking van het verleden in Argentinië (en meer landen in Latijns-Amerika), legt Ouweneel uit, is de moeizame scheiding tussen goed en kwaad. Waar wij Europeanen het ‘makkelijk’ hebben met het kwaad in de vorm van de nazi’s, zijn in Argentinië de slechten niet zo makkelijk aan te wijzen. Ja ze waren rechts, militair, en ook katholiek, conservatief en dol op het platteland. In Argentinië predikte de dictatuur, onder meer op initiatief van Jorge Zorreguieta, de plattelandscultuur van de gaucho als ideale toekomstmuziek voor het land. En hoewel aan deze kenmerken sindsdien een negatieve connotatie kleeft, zijn ze nog alomtegenwoordig in het land. Carri geeft met La Rabia één hele duidelijke boodschap af: het paradijselijke platteland, dat door het regime werd opgehemeld als het ware Argentinië, is in werkelijkheid de hel. Die hel is hacienda La Rabia, waar een hond genaamd Lucifer schapen doodbijt, ouders hun kinderen slaan en de natuur op zijn wreedst wordt getoond. Er is nog een hoop te verwerken voor Argentinië maar de troostende gedachte is dat films als deze een enorme stap in de richting zijn. En precies deze waardevolle boodschap heeft de LAFF/CEDLA Film Course ons geleerd.