Abortus in Bolivia

Afgelopen juli diende een Boliviaans parlementslid (Patricia Mancilla, MAS) een verzoek in bij het Boliviaanse Gerechtshof om zich te buigen over de mogelijkheid abortus in Bolivia te gedogen. Vanaf dat moment loopt het debat rondom abortus in het voor een groot deel katholieke (voor het andere deel evangelische) land hoog op.

… “Si estamos buscando la legalización del aborto también estaríamos buscando la pena de muerte”.. (El Deber 22/08/13)

… “Putas y santas hemos abortado hasta en Semana Santa”.. (Protestbordje)

… “Que ironía que los que estan a favor del aborto nacieron”.. (Anoniem)

… “No estamos a favor del aborto, estamos a favor de que las mujeres tengamos libertad   de decisión… (Maria Galindo, Mujeres Creando)

De huidige wet stelt dat het plegen van abortus zonder rechterlijke goedkeuring strafbaar is; de vrouw die de abortus pleegt kan tussen twee en zes jaar en de arts/persoon die de abortus realiseert maximaal zes jaar gevangenisstraf krijgen (Código Penal art. 263 en 269). Ondanks deze wettelijke vaststelling plegen, als we de cijfers moeten geloven, dagelijks circa 185 vrouwen abortus in Bolivia, waarvan een aantal aan complicaties overlijdt (Observatorio de género Bolivia).

Vooralsnog stelt de overheid zich terughoudend op in het verstrekken van inhoudelijke informatie met de Kerk (katholiek en evangelisch) als (morele) autoriteit in het onderwerp, waar de overheid eigenlijk naar hoort te luisteren -ministers en parlementariërs die zich voorstanders van abortus noemen zullen worden geëxcommuniceerd (verstoten van de kerk). Verder is het debat verplat naar een voorspelbare strijd tussen “good and evil”, waarbij er aan de ‘goeie’ kant – de ‘pro vida’-groep – tal van kerkelijke, vrouwen- en jongerenbewegingen staan, en aan de ‘slechte’ een aantal feministische bewegingen, onder leiding van Mujeres Creando en een aantal NGO’s, waaronder het Nederlandse Hivos.

Deze eendimensionale scheiding geeft geenszins de complexiteit van de werkelijke situatie weer, aangezien het hoogst onwaarschijnlijk is dat alle 185 vrouwen die dagelijks abortus plegen tot de genoemde feministische groeperingen behoren, even als het moeilijk te geloven is dat in een overwegend katholiek land vrouwen die abortus plegen zich niet ook in de eerste groep van gelovigen bevinden.

Als gevolg van slecht uitgevoerde clandestiene abortussen verliezen veel vrouwen het leven, is een van de argumenten van de gedogers. María Galindo, woordvoerder van Mujeres Creando, stelt dat niet de vrouwen ‘met geld’ aan het plegen van abortus zullen overlijden. Die zien geen urgentie in een wettelijke gedogen van abortus omdat zij altijd over 400$ beschikken om een abortus in een privékliniek te laten uitvoeren en houden liever de schijn op dat abortus in Bolivia gewoonweg niet gebeurt. Het zijn, zo stelt de feministische groepering, juist vrouwen met lage inkomens, plattelandsvrouwen en inheemse vrouwen die niet over een netwerk, kennis en middelen beschikken om een illegale doch veilige abortus te regelen, en er aan overlijden.

Een ander argument is kerkbemoeienis in een seculiere staat. Bepleiters van het gedoogbeleid stellen dat de kerk geen invloed zou mogen uitoefenen in de wettelijke bepalingen van een seculiere staat. De huidige verhouding tussen kerk en overheid omtrent dit onderwerp zou die van een patriarchale samenleving zijn waarin mannen vrouwen vertellen wat ze wel en niet met hun baarmoeder mogen doen. In dit licht stellen de feministische groeperingen dat ze niet zozeer voor abortus zijn maar voor het recht om als vrouw zelf te mogen bepalen wat je met je baarmoeder doet; een Boliviaanse versie van het Nederlandse baas in eigen buik dus.

Tegenstanders van gedogen zijn er duidelijk in dat het leven van een ongeboren kind telt en niemand, ook de dragende moeder het beëindigen van dit (voor de gelovigen door God geschonken) leven mag bepalen. Knoeien met het leven van een wezenloos ongeboren kind zien zij als een criminele daad en vinden het daarom terecht dat vrouwen die aborteren in de gevangenis terecht komen. Verder zien zij het legaliseren of gedogen van abortus als verloedering van het seksuele moraal.

Het maatschappelijke debat loopt hoog op. Tal van campagnes, informatieve bijeenkomsten, debatten en demonstraties worden van beide kanten opgezet, waarvan de onderstaande maar een voorbeeld zijn:

Binnen het debat zijn er beduidend meer die zich openlijk tégen abortus uiten dan die zich openlijk voorstanders noemen. Deze onevenredige verdeling en het morele salvo dat de kerk aan tegenstanders van abortus geeft, zijn de afgelopen periode geregeld aanleiding geweest van sociale druk, intimidatie en soms zelfs agressie naar voorstanders van gedoogd abortus in Bolivia (zie onderstaande citaat). Jongere generaties voeren voornamelijk via sociale media debat. Ook daarin is het duidelijk te zien dat voorstaanders van het gedoogbeleid het nog moeilijk vinden om hier open over te zijn, wellicht uit angst voor reacties. Soms is het makkelijker om je mening door een anekdote te laten schijnen:

‘Ayer por la tarde me asusté, no lo comentaría en facebook pero es que realmente me asusté. Estaba por la plaza y un grupo de chicas muy valientes fueron agredidas por “señoras” (viejas). Las chicas estaban expresando su opinión a favor del aborto y las señoras les arrancaron sus carteles, las insultaron, las arañaron e inclusive las botaron de la plaza. Ser “pro vida” implica a caso faltarle el respeto a los demás y agredirlos? Esas chicas se animaron a hacer y decir lo que muchos piensan pero no se animan, estoy orgullosa de ellas y sentí miedo y rabia por lo que tuvieron que soportar’

Het Gerechtshof heeft aangegeven dit vraagstuk te complex te vinden om er binnen de gestelde termijn van 30 dagen een uitspraak over te doen en heeft het voor onbepaalde tijd opgeschorst. Echter heeft het de schijn tegen dat het binnen een korte termijn zal worden opgepakt. Hoewel in de huidige situatie de scheiding tussen vóór- en tegenstanders onevenredig verdeeld is in het voordeel van ‘het leven’ (kind in de buik), kan men hierna, wat zijn standpunt over dit onderwerp ook mag zijn, de discussie nog moeilijk uit de weg. Concreet voor de juridische status van abortus in Bolivia lijkt nog niet veel te zijn bereikt. Toch is het feit dat men het over abortus heeft in een land waar het onderwerp tot voor kort nog onbespreekbaar was in wezen al een enorme stap. Het feit dat dit debat plaatsvindt kan betekenisvol zijn voor de regulering van seksuele voorlichting/anticonceptie; als abortus onverantwoord is dan zou de preventie ervan noodzakelijk moeten zijn. Toch lijkt er van de secularisatie weinig over te blijven als dit soort onderwerpen ter discussie worden gesteld, kennelijk heeft Bolivia nog een lange weg te gaan om zich los te maken van de kerk.