Gabriela Zapata, de onlangs opgedoken ex van Evo Morales, waar de campagnestrijd momenteel voor een groot deel over gaat.

EVOlución: waar Bolivia het wel, maar vooral ook níet over heeft in tijden van politieke campagne

21-02-2016 by Carmen Laura Gimenez Solar

» Achtergrond » Columns » conSentido (zin)

Zondag 21 februari wordt in Bolivia een referendum gehouden over een grondwettelijke aanpassing om de huidige president, Evo Morales, in staat te stellen zich voor een vierde opeenvolgende termijn verkiesbaar te stellen. Mocht de meerderheid (twee derde) van de Boliviaanse bevolking voor een grondwettelijke aanpassing stemmen, dan zou Morales in 2019 weer op de stembiljetten te vinden zijn en bij een electorale overwinning kunnen regeren tot 2025. Als de uitkomst negatief is, dan is de huidige termijn (tot 2019) zijn laatste.

Hevige politieke campagnes van voor- en tegenstanders liepen afgelopen weken uit tot grimmige situaties, met als dieptepunt een confrontatie in de stad El Alto waarbij het gemeentehuis in brand werd gestoken en zes gemeentelijke medewerkers overleden. Waar in voorgaande verkiezingen Morales en zijn partij (MAS) moeiteloos een absolute meerderheid behaalden, lijkt de strekking van dit referendum heel anders te zijn; vooralsnog behoorlijk betwist.

Als Boliviaan in het buitenland probeer ik de afwezigheid in mijn geboorteland in dit soort momenten te compenseren door zoveel mogelijk over de conjunctuur te lezen; ongeacht mijn besluit wil ik kiezen zonder belangrijke elementen daarbij weg te laten. Ik ga aan de slag, ik probeer me te verdiepen in de situatie, maar al snel haak ik af, verward, moe en boos door wat ik aantref. Als ik me door de wirwar aan artikelen, opiniestukken, beeldfragmenten van de gevestigde media probeer te worstelen, vind ik berichten over corruptieschandalen, belangenverstrengeling, machtsmisbruik, de vermeende hooghartigheid van Morales (die zo bescheiden begon maar door macht bedorven is), en zelfs (de laatste dagen voornamelijk) over een liefdesaffaire van Morales met ene Gabriela Zapata en de vraag hoe zij op haar huidige functie terecht is gekomen – zij werkt als vertegenwoordiger en lobbyist van een Chinees bouwbedrijf dat miljoenencontracten in Bolivia heeft, terwijl ze, zo blijkt uit de berichtgeving, niet eens haar middelbareschooldiploma in orde zou hebben. Maar een inzichtelijke analyse over waarom het wel of niet zinnig zou zijn om de grondwet aan te passen ter wille van politieke continuïteit is ver te zoeken, sterker nog, dit aspect van het referendum lijkt niemand te boeien.

Mijn Facebookmuur zit propvol met campagnegerelateerde memes, videofragmenten, hatelijke leuzen, grappen, boze en incriminerende woorden. De sociale media die mij overlaadt met politiek getinte berichten beklaagt zich paradoxaal genoeg over gebrek aan vrijheid van meningsuiting. Tot mijn schrik ontdek ik dat een grote meerderheid van mijn virtuele vrienden virtuele haters blijken te zijn, of in ieder geval zo gefrustreerd, dat ze alleen tot haat zaaien in staat zijn. De weerstand tegen de herverkiezing van Morales (of de grondwettelijke aanpassing maar dat het hierom gaat lijkt iedereen te zijn vergeten) lijkt, zover ik kan zien, niet geheeld gebaseerd op protest tegen beleid of de politieke bekwaamheid van Morales’ regering. Veel van wat in sociale media verspreid wordt spreekt van een diep gekoesterde rancune. De oorzaak: de waanzinnige schaamteloosheid van een volk dat in de eerste plaats niet behoort te regeren -inferieur, lomp, ongeschikt, goedkoop, ongeschoold, niet media getraind en ordinair als ze zijn- en het waagt zich ten koste van ons -hard werkende, wel geschikt, godvrezend, geschoold, superieur, en alle andere antoniemen- te verrijken.

Overigens is het zinnig te benoemen dat zelfverrijking op kosten van de staat, corruptie en machtsmisbruik verwerpelijk zijn; iedereen die ze begaat zou terecht gesteld moeten worden. Maar het is helaas niets nieuws, in een land waar politici en ambtenaren door de geschiedenis heen niets anders hebben gedaan dan zich op kosten van het volk verrijken. Wat nu anders is, is dat het niet meer dezelfde families van altijd zijn met die mooie lange achternamen en vermogens (mineralen, olie, rubber, grond, koeien, schijn, genen, of prestige), die deden alsof het hun voorrecht was. Het zijn de anderen: de dus ordinaire, ongeschoolde, in een dag verrijkte (ik wil het niet zeggen maar het moet toch) indios, cholo’s, die nu van de Bonanza profiteren. Haat ziet diep. Gelukkig, realiseer ik me later met opluchting, zijn actieve Facebookers en twitteraars, hoewel erg dominant, niet echt een significant deel van de Boliviaanse samenleving. Want, tijd en geld hebben om “campagne te voeren” vanuit een computer of een smartphone is in mijn land een privilege dat maar voor enkelingen gereserveerd is. Hopelijk gaat het er op straat, bij gezinnen aan tafel, bij vrienden in het café, op een minder grimmige manier aan toe.

Natuurlijk zijn er ook voorstanders die hun stem laten horen. Ik probeer goed door hun Gestapo-achtige berichten over V.S. invloeden en de door de oppositie verzonnen leugens om el presidente Evo in diskrediet te brengen, heen te filteren. Ze spreken van het sociale project van Morales en hoe continuïteit essentieel is om stabiliteit te garanderen (terwijl mensen, jullie hebben nog vier jaar in termijn!). In mijn ogen vergeten ze daarbij verder dan 2025 te kijken. Verondersteld dat de voorstanders winnen, de grondwet wordt aangepast ter wille van het sociale project. Later en in licht van de huidige regionale conjunctuur, kan Bolivia naar rechts schuiven en dan kan (laten we lekker gekleurd doen) een extreem neoliberale vende patria daar ook gebruik van maken, en zijn opvolger, en die daarna. Want, zo blijkt, onze mooie nieuwe grondwet, zo democratisch tot stand gekomen (tussen 2006 en 2009 heeft een constitutionele assemblee de huidige grondwet tot stand gebracht) is toch niet zo heilig als in eerste instantie werd aangekondigd -ten tijden van de presentatie van de nieuwe grondwet heeft Morales, heel symbolisch, de bijbel uit zijn ereplek in het regeringspaleis verwijderd en die vervangen door de grondwet.

Ten slotte zijn er de gelaten sceptici die niet perse weg zijn van Morales als politieke optie maar wel dankbaar zijn voor de economische stabiliteit die zijn tien jaar regeren heeft gekenmerkt -Bolivia’s economie is het afgelopen decennium door een steevaste groei gekenmerkt en het land is in de voorspellingen voor 2016 eens aan de peilers van de regio. Zij hebben van de economische groei en stabiliteit geprofiteerd en zouden vooral geen verandering wensen.

Na veel afwegen geloof ik dat ik weet wat ik morgen ga stemmen en waarom. Ik vraag me af of dat bij mijn compatriotas Bolivianos ook het geval is. De vraag hoe het er maandag na het referendum in Bolivia aan toe gaat baart me zorgen, want hoewel haat voor electorale doeleinden nuttig kan zijn, het verdwijnt niet vanzelfsprekend met de afronding van een verkiezingsdag en kan juist nieuwe instabiliteit en nog meer haat in de hand werken. Gelukkig is niet iedereen even hatelijk naar elkaar, dus er is hoop..

Foto door journalist María José Ferrel als reactie op de vuile politieke oorlog in de media.